Zoals velen van jullie weten houdt Stichting Herenboeren Nederland zich met meer onderwerpen bezig dan alleen het ondersteunen van lokale groepen burgers bij het oprichten en uitbouwen van Herenboerderijen door het hele land. Als landelijke organisatie zetten wij ons ook in voor het bepleiten en in gang zetten van kennis & beleidsontwikkelingen die initiatieven als het onze verder vooruit helpen. We merken in de praktijk dat er grote behoefte is aan meer (wetenschappelijke) kennis over onze (natuurgedreven) vorm van landbouw. Ook zijn er aanpassingen van bestaande wet- en regelgeving nodig om de weg te banen voor onze initiatieven en vergelijkbare groene- en kringlooplandbouwinitiatieven.
Als Herenboeren spannen we ons hier niet alleen voor in. We werken samen met tal van partners, waarvan je een aantal terugziet in bovenstaand diagram. Herenboeren-oprichter Geert van der Veer is hierbij onze centrale woordvoerder. Hij gaf op donderdagavond 23 maart een online presentatie voor Herenboerenleden over de activiteiten in de publieke context waar Herenboeren Nederland (mede) bij betrokken is. Voor wie hier ook nieuwsgierig naar is: een verkorte versie van deze presentatie vind je in het vervolg van dit artikel.
Inhoud van dit artikel
Onderstaand artikel gaat allereerst in op de uitgangspunten die Herenboeren hanteert bij het zich mengen in kennis- en beleidsontwikkelingen. Vervolgens leggen we middels een kruisdiagram uit in welke vormen van samenwerking we betrokken zijn en lichten we daaruit de ontstaansgeschiedenis en belangrijkste activiteiten van twee samenwerkingsverbanden nader toe (Caring Farmers en het Groenboerenplan). Tot slot vertellen we kort iets over de manier waarop Herenboeren betrokken is bij de tafels van het Landbouwakkoord.
Grondhouding Herenboeren
De grondhouding van Herenboeren Nederland bij dit soort activiteiten is dat we ons steeds willen blijven realiseren dat we niet tegen het bestaande zijn. De huidige landbouwsector is op een bepaalde manier tot stand gekomen en boeren hebben daarbij altijd geprobeerd hun best te doen voor het algemene belang en wij willen die inspanningen ook erkennen en respecteren. Tegelijkertijd zijn we óók van mening zijn dat de landbouw er in de toekomst op een andere manier uit moet zien. Met het Herenboerenconcept willen we een praktisch voorbeeld vormen en laten zien dát het anders kan en hóe het anders kan. Tegelijkertijd zien wij Herenboeren als een manier om de toekomst vorm te geven, niet als de manier. Er zullen veel verschillende manieren van verandering tegelijkertijd kunnen en moeten ontstaan. Daarbij zal samenwerking tussen vernieuwers wel altijd voorop moeten staan.
Ontwikkeling Caring Farmers en participatie in de tafels van het Landbouwakkoord
Herenboeren-oprichter Geert van der Veer richtte in juli 2019 het netwerk Caring Farmers op, samen met Annette Harberink (Keizersrande, nu Warmonderhof) en Ruud Zanders (Kipster).
Caring Farmers is een netwerk voor alle boeren die stappen zetten naar een natuurinclusieve kringlooplandbouw. Het streven daarbij is een landbouw die kringlopen op zo’n klein mogelijke schaal sluit, werkt binnen de grenzen van de natuur en met respect voor dieren en mensen voedsel produceert. Caring Farmers verbindt deze boeren met gelijkgestemde burgers, wetenschappers en andere partners. ‘Niet beleid afwachten, maar gewoon samen aan de slag’, is wat Caring Farmers typeert.
Geert, Annette en Ruud onmoetten elkaar in een klankbordgroep van Minister Schouten, de toenmalige Minister van Landbouw, die hen had gevraagd een ‘eigen uitwerking’ te maken van haar Kringloopvisie. Caring Farmers werd opgericht vanuit het idee om iedereen die haar idealen onderschrijft mee te laten doen: boer, consument, wetenschapper, dierenarts, arts…. iedereen! Lees hier meer over het ontstaan van Caring Farmers en het visiedocument.
De centrale missie van Caring Farmers is de belangenbehartiging van het voedselsysteem van de toekomst. Er zijn op dit moment ruim 330 boeren, bijna 3500 burgers, 75 wetenschappers, 140 ketenpartijen, 35 NGO’s en bijna 150 winkeliers aan het netwerk verbonden. Ook werkt Caring Farmers samen met Caring Vets en Caring Doctors. De stichting spreekt zich uit in het publieke debat, werkt aan speciale projecten en lobbyt voor benodigde kennisontwikkeling en wet- en regelgeving. Dat deze inspanningen gezien worden, mag duidelijk worden uit het feit dat afgelopen najaar Caring Farmers op plek 1 belandde van de toonaangevende Trouw Duurzame top 100 (zie ook dit artikel op onze website).
Caring Farmers is sinds 2022 betrokken bij de ‘tafels’ van het Landbouwakkoord. Dit is een werkvorm die het Ministerie van Landbouw startte in december 2022 om samen met provincies, boeren, supermarkten en natuurorganisaties tot een akkoord te komen met harde afspraken over stikstofuitstoot en perspectief aan boeren die willen kunnen doorgaan met hun bedrijf. Wie meer wil weten over deze werkvorm van het Ministerie van Landbouw, kan bijv. dit artikel van de Volkskrant raadplegen. Namens Biohuis – een vereniging van biologische boeren die net als Herenboeren ook partner is van het Groenboerenplan – neemt Douwe Monsma deel aan de hoofdtafel (zie: onderstaand schema). Daarover meer in de volgende paragraaf ‘Ontwikkeling Groenboerenplan’
Ook is in dit schema te zien dat Caring Farmers, vertegenwoordigd door Geert van der Veer, deelneemt aan de brede tafel. Namens Herenboeren participeert Geert tevens in één van de 6 sectortafels, in dit geval de samengevoegde sectortafel Multifunctionele Landbouw, Korte Ketens en Kleinere Sectoren zoals geiten/schapen/konijnen/paarden. Zie onderstaand 2e schema. Beide schema’s en het doel van deze structuur worden verderop in de paragraaf ‘Toelichting op de tafels van het Landbouwakkoord’ nog nader toegelicht.
Daarnaast vindt er ook nog buiten de tafels van het Landbouwakkoord directe uitwisseling plaats tussen Caring Farmers en het Ministerie van Landbouw. Caring Farmers mede-oprichter Ruud Zanders (Kipster) neemt al enige tijd deel aan een raadpleging rondom het ‘Convenant Dierwaardige Veehouderij’. Lees daarover hier meer op de website van de Rijksoverheid.
Ontwikkeling Groenboerenplan
Het Groenboerenplan is ontwikkeld in de lente van 2022 uit een samenwerking van Herenboeren, de Federatie van Agro-Ecologische Boeren, BioHuis, Caring Farmers en Demeter. Het bestaat uit 10 aanbevelingen om uit de impasse van het stikstofdossier te komen en nieuw perspectief te bieden voor boeren en tuinders. Op 6 juli 2022 werd het Groenboerenplan in Den Haag aangeboden aan Minister van Natuur & Stikstof, Christianne van der Wal, en de toenmalige Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Henk Staghouwer. Namens Herenboeren Nederland was daar boer Fabian Kemps Verhage (toen boer bij Herenboeren Wenumseveld/Apeldoorn, nu bij Herenboeren Heemstede) bij aanwezig. Zie onderstaande foto.
Het Groenboerenplan heeft inmiddels een eigen website en daar hebben bijna 7000 mensen steun betuigd, waarvan 875 organisaties (zie het overzicht hier). Het aanbieden aan de ministers heeft ertoe geleid dat de aanbieders van het Groenboerenplan in de zomer van 2022 uitgenodigd werden aan te schuiven bij de gesprekken met ‘stikstofbemiddelaar’ Remkes, en uiteindelijk ook de tafels van het Landbouwakkoord.
Op 4 februari 2023 organiseerden de samenwerkingspartners achter het Groenboerenplan een symposium aan de Universiteit van Utrecht met de titel “Hoe dan wel?” Hierover lees je meer in dit artikel op de Herenboerenwebsite. Tijdens de conferentie, en deels op andere momenten, zijn er met relevante betrokkenen gesprekken geweest over de missie en streefpunten van de Groenboeren coalitiepartners. Daarover zal de komende maanden meer naar buiten worden gebracht, maar het richtgetal van 600.000 ha ‘Groenboerenland’ in 2030 is er in ieder geval één.
Gezamenlijk werd vlak voor de Waterschaps- en Provinciale Statenverkiezingen bovendien een verkiezingsoproep uitgebracht middels een filmpje. Dit filmpje werd niet alleen op sociale media wijd verspreid. Dankzij een snelle crowdfundactie – is het ook op enkele ‘prime time’ momenten op de landelijke publieke televisiezenders te zien geweest.
Nog even in het kort de 10 aanbevelingen van het Groenboerenplan op een rijtje (klik hier voor toelichting).
- Eerlijke prijs
- Wetgeving op bronmaatregelen
- Grondgebonden en kringloop
- Maatwerk met oog voor boeren met een (deel van de) oplossing
- Ondersteuning voor iedere boer op het pad van verduurzaming
- Stimuleringsbeleid voor biologische producten
- Versterk de positie van de boer in de keten (korte ketens)
- Grondbeleid ten dienste van duurzame landbouw
- Onderzoek en onderwijs
- Stimulerende doelgerichte wetgeving
Toelichting op de tafels van het Landbouwakkoord
Hoofdtafel
De regie over het Landbouwakkoord ligt bij de zogeheten ‘hoofdtafel’. Naast het ministerie van LNV zijn daarin vier agrarische organisaties (Agractie Nederland, BioHuis, LTO Nederland en NAJK), de provincies, ketenpartijen CBL en FNLI en een natuur- en milieuorganisatie (LandschappenNL) vertegenwoordigd. Zij zijn niet de ‘baas’ over de andere geledingen van het Landbouwakkoord maar zorgen wel voor de coördinatie en de integratie.
Sectortafels
Daarnaast zijn er zes sectortafels: Melkvee- en kalverhouderij, Akkerbouw, vollegrondsgroente en bollenteelt, Varkenshouderij, Pluimveehouderij, (glas)Tuinbouw & sierteelt en een gemengde sectortafel (multifunctionele landbouw, korte ketens & kleinere sectoren). Zij vormen als het ware de inhoudelijke motor van het Landbouwakkoord en komen met concrete plannen voor hun eigen sector. Deze worden allemaal ingebracht bij de hoofdtafel die ervoor zorgt dat de sectorplannen tot één geheel worden gesmeed.
Deskundigen
Ook zullen deskundigen zich buigen over thema’s die de landbouwsector als geheel aangaan zoals grond en verdienmodellen. Er is daarnaast een reflectietafel met experts met economische, juridische, ecologische en transitiekennis. Zij beoordelen de plannen onder meer op haalbaarheid en kijken ook naar de samenhang van alles.
Breed landbouwoverleg
Om ervoor te zorgen dat het Landbouwakkoord steun krijgt binnen de (zeer diverse) agrarische sector en er verbinding tussen de sectoren ontstaat, vindt er periodiek een breed landbouwoverleg plaats. Hiervoor worden allerlei agrarische organisaties en andere betrokkenen uitgenodigd. Zij krijgen informatie over de plannen van de hoofd- en sectortafels en kunnen daar ook hun reactie op geven.
Waar Caring Farmers en Herenboeren op inzetten
De eerste vijf weken van de sectortafels bestonden uit het inbrengen van een visie op Nederland. Daarna mocht elk van de sectortafelgenoten concrete maatregelen voorstellen om die toekomst te realiseren. Hieronder worden de punten waar Herenboeren op inzet kort genoemd.
- Stimuleringskader voor nieuwkomers
- Voedselvisie en -strategie voor de korte keten
- Uitbreiden GreenDeal ‘Eten uit de korte keten’
- Sociale innovatie – bijdrage aan meer bewustzijn van de relatie tussen voeding, gezondheid, landschap en sociale cohesie
- Stimulerend wetgevend kader
- Grondbeleid
- Transparantie over de prijs, herkomst en duurzaamheid van voedsel, zowel
binnen de supermarkt als daarbuiten.
- Duurzaam voedsel beschikbaar en betaalbaar maken voor iedereen.
De uitdagingen
Herenboeren-woordvoerder Geert van der Veer geeft aan dat het inbrengen van bovenstaande punten soms erg gecompliceerd is. ‘Allereerst is er nog geen moment in het proces geweest is waarop er een integrale visie/standpunten in kan worden gebracht, het gaat telkens voornamelijk over losse maatregelen. Tegelijkertijd is het vaak op eieren lopen omdat het soms héél nauw luistert welke woorden je gebruikt. Daarbij komt ook nog een overkoepelend dilemma van het participeren in deze processen: “breng je hele radicale standpunten in, of juist minder radicale, haalbare punten?”. Vooralsnog lopen de tafels nog en zal nader nieuws volgen.
Een paar laatste acties
Op 22 maart 2023 verstuurden de Groenboerenplan partners een gezamenlijke brief aan het kabinet met een dringende oproep om de piekbelastersaanpak die vanaf april ingaat aan te passen zodat bestaande biologische bedrijven en andere bewezen vormen van duurzame landbouw (zonder chemie en kunstmest) met concreet beleid gesteund worden. Zie meer informatie hier op onze website.
Tot op heden heeft Stichting Herenboeren Nederland de inbreng in deze processen verzorgd. Er is echter behoefte om de inhoud te bepalen in afstemming met de Herenboerenachterban. Op donderdagavond 30 maart vond een eerste bijeenkomst plaats om in kaart te brengen of en hoe we dit gaan vormgeven. Meer nieuws hierover volgt.
