Begin juni vorig jaar sloeg het weer plotseling om en hebben we een periode regelmatig temperaturen boven de 30 graden gehad, soms ook met een relatief hoge luchtvochtigheid. Ook deze zomer hebben we periodes mee gemaakt waarin het een paar dagen achter elkaar, erg warm was op ons land.

Zoals bekend hebben onze varkens in hun perceel een goede schaduwplek en een modderpoel tot hun beschikking. Onze kippen kunnen in de boomgaard schaduw opzoeken onder/achter de kippenkar en tussen de struiken. Maar hoe zit het dan eigenlijk met onze koeien, behoeven zij geen schaduwplek in de wei?

Omdat er geen schaduwplek voorhanden was, hebben de boeren en de dierverzorgers zowel vorig jaar zomer als afgelopen zomer de koeien op de uitzonderlijk warme dagen extra in de gaten gehouden en van extra tonnen met drinkwater voorzien. Gelukkig hebben we geen enkele keer tekenen van hittestress waargenomen. Wat niet wegneemt dat merkbaar was dat ze het – net als de werkers op het land – niet fijn vonden in de brandende zon.

Vandaar dat werkgroep Vee vorig jaar zomer al grondig onderzoek gedaan heeft naar zowel de noodzaak als de mogelijkheden om op onze boerderij maatregelen te nemen ter voorkoming van hittestress bij onze koeien. Daar is in samenspraak met de boeren en het bestuur het “Hitteprotocol koeien Herenboeren Aan den Drecht” uit voortgekomen.

Noodzaak

In de wet “Besluit houders van dieren” wordt voor koeien een THI-drempelwaarde van 68 aangehouden. THI staat voor temperatuur-luchtvochtigheidsindex (Temperature Humidity Index). Boven deze drempelwaarde ben je als veehouder wettelijk verplicht om je dieren te beschermen tegen de hitte. Wat niet iedereen weet is dat het risico op hittestress dus niet alleen afhankelijk is van de buitentemperatuur maar ook van de luchtvochtigheid. Hoe vochtiger de lucht, hoe lastiger het voor koeien is om via de ademhaling (hijgen) of via de huid (verdamping) de lichaamstemperatuur omlaag te krijgen.

Wat tijdens ons onderzoek opviel, is dat er niet alleen op de website van het NVWA en de Diergezondheidsdienst, maar ook op andere Nederlandse websites met informatie over hittestress bij vee, het alleen maar over melkkoeien gaat. Gelukkig vonden we wel een Vlaamse website van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek, die specifiek informatie geeft over hittestress bij vleeskoeien. Daarop wordt een THI-drempelwaarde van 78-80 aangehouden, waarboven vleeskoeien hittestress kunnen gaan ervaren. Dat vleeskoeien minder snel last hebben van hittestress komt voornamelijk doordat ze een lagere interne warmteproductie hebben dan melkkoeien. We hebben bij de invulling van ons hitteprotocol de THI-drempelwaarde in de gangbare grafiek voor de inschaling van hittestress aangepast naar 78 voor vleeskoeien, toen ontstond er natuurlijk een heel ander beeld van het risico op hittestress. Een beeld dat meer overeenkomt met onze eigen ervaringen op de boerderij.

Mogelijke maatregelen

Wat betreft de mogelijke maatregelen die overwogen en onderzocht zijn, bleken zowel een natuurlijke beschutting met bomen en/of heggen als een geconstrueerde beschutting in de wei niet haalbaar of uitvoerbaar. Vandaar dat gekozen is voor het terugbrengen naar de stal, wanneer het risico op hittestress de drempelwaarde overschrijdt.

In de praktijk

Zowel vorige als deze zomer hebben we onze koeien op warme dagen extra in de gaten gehouden, en noch bij onze koeien noch bij de kalfjes tekenen van hittestress waargenomen. We hebben de THI-weekvoorspellingen van GD Diergezondheid nauwkeurig gevolgd en ook die hebben tot op heden geen aanleiding gegeven om onze koeien terug te halen naar de stal.

Wat wellicht een gunstige omstandigheid is op onze boerderij, is dat er bijna altijd wel wind staat op het land. Wind bevordert bij koeien de verdamping van vocht op de huid en dit proces onttrekt warmte aan het lichaam. Ook zorgt de wind ervoor dat de warme lucht die zich rondom het lichaam bevindt sneller vervangen wordt door koelere lucht, wat de warmteafgifte verhoogt en de lichaamstemperatuur verlaagt. En last but not least kan wind ook bij koeien de "gevoelstemperatuur" verlagen, wat betekent dat het koeler aanvoelt dan de werkelijke luchttemperatuur. Dit kan hun lichaam helpen om de hitte beter te verdragen, zelfs als de temperatuur hoog blijft.